Landverhuizen of emigreren betekent grenzen verleggen. Letterlijk, want je verlaat jouw eigen dorp en vaderland. Bij transatlantische emigratie – de invalshoek van de tentoonstelling – steek je de oceaan over naar de Verenigde Staten, Canada, Australië of Nieuw-Zeeland. Deze emigratie was mogelijk omdat het leefgebied van de oorspronkelijke bevolking in die landen inmiddels sterk begrensd was. Ook in figuurlijke zin verleggen landverhuizers en emigranten hun grenzen. Zij moeten hun weg weten te vinden in een nieuwe situatie in een voor hen onbekend land. Welke rol speelden de Nederlandse overheid, particuliere organisaties en de katholieke kerk in deze? Wierpen zij grenzen op? Faciliteerden zij emigranten? En wat was de houding van de overheid in de immigratielanden? Hanteerden zij open grenzen?

Grenzen

De Nederlandse overheid verlegde in de loop der tijd haar grenzen. Van praktisch niet-inmenging stapt zij na de Tweede Wereldoorlog over op geleide emigratie mede onder invloed van de standsorganisaties. Laatstgenoemden worden namelijk geconfronteerd met jonge boeren die op grenzen stuiten. Deze boeren hebben geen toekomst in het boerenbedrijf in Zuidoost-Brabant. De standsorganisaties die eerst huiverig tegenover emigratie stonden, verleggen hun grenzen door boeren die kiezen voor emigratie tot steun te zijn. De katholieke kerk stond aanvankelijk wantrouwend tegenover emigratie. Men was bang dat individuele emigranten niet hun grenzen zouden kunnen bewaken en zich zouden laten meeslepen door de losse huwelijks- en gezinsmoraal in het buitenland. Na de Tweede Wereldoorlog besluit ook de RK kerk om haar gelovigen bij te staan. Noord-Amerika, Canada, Australië en Nieuw-Zeeland openden weliswaar hun grenzen voor emigranten, maar door voorwaarden te stellen aan degenen die hun land mochten binnenkomen, bewaakten zij tevens hun grenzen.

Verband tussen verleden en heden

Om welke reden ook mensen hun vaderland verlaten om zich in den vreemde te vestigen, er zijn altijd mensen die van deze situatie misbruik maken. Brabanders die in de 19e en 20e eeuw wilden emigreren moesten op hun hoede zijn voor malafide werfagenten. Voor vluchtelingen in de 21e eeuw vormen mensensmokkelaars een nog grotere bedreiging zelfs levensbedreiging. De voorlichting en voorbereiding van katholieke Zuidoost-Brabantse emigranten bereikte in de jaren vijftig en zestig van de 20e eeuw haar hoogtepunt. Het toenmalige programma (taalles, land- en volkenkunde) vertoont in de basis gelijkenis met de inburgeringscursussen die niet-EU burgers en vluchtelingen nu moeten volgen.

Tentoonstelling

In de tentoonstelling besteden we aandacht aan landverhuizing en emigratie in Zuidoost-Brabant in de 19e en 20e eeuw in het algemeen en Mierlo in het bijzonder. Landverhuizing en emigratie roepen het beeld op van het overschrijden van grenzen. In deze tentoonstelling laten we zien dat er daarnaast ook sprake is van het opwerpen van grenzen, bewaken van grenzen, het verleggen en opzoeken van grenzen. Dit illustreren we aan de hand van krantenartikelen, brieven, documenten en een voorlichtingsfilm uit de 19e en/of 20e eeuw. Ook verhalen van Mierlose emigranten en hun familieleden komen aan bod evenals gelijkenissen met het heden.

Praktische gegevens